Kim jest Robert Anderson i na jakim etapie jest globalna uniformizacja prawa konkurencji? vol. 3

W poprzednich wpisach przedstawiłem wzajemne relacje pomiędzy prawem konkurencji oraz prawem Światowej Organizacji Handlu. Wypunktowałem też przyczyny dla których realizacja celów Światowej Organizacji Handlu nie uda się bez globalnej integracji polityki konkurencji.

W niniejszym wpisie pokażę gdzie światowa uniformizacja prawa konkurencji już się dokonała, co uszło uwadze wielu akademików. W 1996 roku większość członków Światowej Organizacji Handlu w tym polska podpisała telekomunikacyjny aneks do tzw. Układu Ogólnego w sprawie Handlu Usługami (GATS). Ów aneks to tzw. Reference Paper of Telecoms Annex to General Agreement on Trade in Services. Sygnatariusze tego dokumentu podjęli pewne zobowiązania w zakresie regulacji działających na ich terytorium przedsiębiorstw telekomunikacyjnych. Reference Paper można znaleźć pod następującym adresem: http://www.wto.org/english/tratop_e/serv_e/telecom_e/tel23_e.htm.

Brzmienie Reference Paper jest wręcz rewolucyjne i co ciekawe rewolucyjność ta nie została początkowo dostrzeżona przez państwa, które go podpisały. Refernce Paper zobowiązuje bowiem państwa-sygnatariuszy do:

„przedsięwzięcia odpowiednich środków (…) mających na celu uniemożliwienie dostawcom telekomunikacyjnych, którzy pojedynczo lub wspólnie stanowią dominującego dostawcę, angażowania się lub kontynuowania antykonkurencyjnych praktyk” („maintain appropriate measures (…) for the purpose of preventing suppliers who, alone or together, are a major supplier from engaging in or continuing anti-competitive practices„).

Ten niepozorny fragment wywraca system WTO do góry nogami, jeżeli bowiem czytać go literalnie, to zakazuje on państwom-sygnatariuszom tolerowania na swoim terytorium przedsiębiorstw telekomunikacyjnych, które naużywają swojej dominującej pozycji („dominujący dostawca”) oraz działalności karteli przedsiębiorców telekomunikacyjnych (firmy uczestniczące w kartelu są bowiem, jeżeli traktować je jako jeden podmiot,  specyficznym „dominującym dostawcą”).  Reference Paper wprowadza więc zuniformizowany globalny standard ochrony konkurencji w zakresie działalności przedsiębiorstw telekomunikacyjnych. Co jednak, jeżeli krajowy organ konkurencji uzna, że działalność przedsiębiorstw telekomunikacyjnych poddanych jurysdykcji tego organu jest w porządku w świetle Reference Paper? Czy organy Światowej Organizacji Handlu mogą w dalszym ciągu uznać, że dany kraj nie zrealizował zuniformizowanego prawa konkurencji?

Na powyższe pytania musiał odpowiedzieć Organ ds. Rozstrzygania Sporów Światowej Organizacji Handlu w sprawie dotyczącej  meksykańskiego giganta telekomunikacyjnego firmy Telmex.

Upraszczając nieco stan faktyczny sprawy Telmex, meksykańskie reguły telekomunikacyjne nakazywały meksykańskim operatorom telekomunikacyjnym pobierać jednolitą cenę za realizację zagranicznych połączeń telefonicznych. Prawo do określenia tej jednolitej ceny posiadał  meksykański operator telekomunikacyjny z największym udziałem w rynku (operatorem tym był oczywiście Telmex).

Problem, przed którym stanął Organ ds. Rozstrzygania Sporów nie polegał na tym, czy działalność Telmex-u stanowiła antykonkurencyjną praktykę (powyższe nie wzbudzało raczej większych wątpliwości, ponieważ Telmex i pozostali meksykańscy operatorzy uczestniczyli z nadzorowanej przez państwo zmowie cenowej), ale na tym, co począć w sytuacji, kiedy antykonkurencyjna praktyka jest autoryzowana przez prawo meksykańskie i w konsekwencji jest ona legalna z punktu widzenia meksykańskiego organu konkurencji. Działalność Meksyku oraz Telmex-u zaskarżyli do Organu ds. Rozstrzygania Sporów Amerykanie, których firmy nie mogły konkurować ceną na meksykańskim rynku telekomunikacyjnym. Smaczku całej sytuacji dodawał fakt, że Telmex należał i w dalszym ciągu należy do Carlosa Slima (pan z groźną miną na zdjęciu), obecnie najbogatszego człowieka na świecie.

Organ ds. Rozstrzygania sporów słusznie uznał, że, zawarty w Reference Paper, zakaz działalności karteli i nadużyć pozycji dominującej przedsiębiorców telekomunikacyjnych jest zobowiązaniem międzynarodowym, a więc absurdalne byłoby żeby o dotrzymaniu tego zobowiązania orzekał krajowy organ ochrony konkurencji. Dlatego jeżeli krajowe organy antymonopolowe nie realizują zobowiązania Meksyku zawartego w Reference Paper, o naruszeniu tego zobowiązania i sankcjach za to naruszenie może orzec organ Światowej Organizacji Handlu. Ta w zasadzie oczywista konkluzja nie była jednak tak oczywista dla wielu prawników jak i dla państw-sygnatariuszy Reference Paper, które nie zdawały sobie chyba sprawy jakie konsekwencje może przynieść podpisanie nieznaczącego dokumentu, jakim wydawał się być Reference Paper. Trzeba było odwagi Ernsta-Ulricha Petersmannna – niemieckiego profesora, przewodniczącego panelu Organu ds. Rozstrzygania Sporów w sprawie Telmex – żeby dokonać jedynej sensownej interpretacji Reference Paper, interpretacji, według której Reference Paper zawiera zuniformizowane w skali światowej reguły prawa konkurencji.
Tak więc, przynajmniej na papierze globalna uniformizacja prawa konkurencji już się dokonała, na razie jedynie w sektorze telekomunikacyjnym. Inną sprawą jest efektywność tej uniformizacji, ze względu na żmudny i skazany na polityczne kalkulacje system rozstrzygania sporów w ramach Światowej Organizacji Handlu.

Kim jest Robert Anderson i na jakim etapie jest globalna uniformizacja prawa konkurencji? Vol. 1

A więc, kim jest Robert Anderson?

Robert Anderson jest pracownikiem Światowej Organizacji Handlu (WTO), którego spotkałem kilka tygodni temu w Bernie. Jak podaje strona internetowa Uniwersytetu w Nottingham, w ramach swoich pracowniczych obowiązków „intensywnie podróżuje on do rozwijających się regoinów świata organizując dla oficjeli danych krajów warsztaty na temat (…) polityki konkurencji”(http://www.nottingham.ac.uk/pprg/people/specialprofessors/robertanderson.aspx). Powiedzieć powyższe to jednak powiedzieć za mało. Pracy Roberta Andersona, poza tym, że w ramach WTO zajmuje się on renegocjacją przez państwa-członków WTO tzw. Umowy o Zamówieniach Publicznych (Government Procurement Agreement), przyświeca również inna, dla ludzi zajmujących się prawem konkurencji niezmiernie fascynująca, idea: Robert Anderson stara się przekonać państwa świata, że naszej planecie niezbędna jest międzynarodowa polityka oraz prawo konkurencji. Mówiąc „międzynarodowe prawo konkurencji” nie mam jednak na myśli proceduralnych reguł dotyczących współpracy między poszczególnymi krajowymi (ewentualnie europejskimi) organami konkurencji ale materialne międzynarodowe normy obejmujące działalność karteli i pozostałe ograniczające konkurencję praktyki światowych koncernów.

Myśl o międzynarodowej uniformizacji prawa konkurencji mającej na celu skuteczniejsze zapobieganie ograniczającym konkurencję praktykom światowych firm w skali globalnej jest zaiste innowacyjna: do tej pory taka uniformizacja nastąpiła jedynie w obrębie Unii Europejskiej. Co zrozumiałe, dla Roberta Andersona to właśnie infrastruktura Światowej Organizacji Handlu byłaby najbardziej odpowiednia dla celów wyżej wspomnianej uniformizacji.

Teraz trochę historii. O dziwo plany globalnej uniformizacji prawa antymonopolowego były bliskie realizacji już w roku 1948, wtedy bowiem podpisano tzw. Kartę Hawańską, który to dokument powoływał do życia tzw. Międzynarodową Organizację Handlu (International Trade Organization). Karta Hawańska nie weszła jednak nigdy w życie, przede wszystkim dlatego, że jej ratyfikacji odmówiły Stany Zjednoczone. Na następczynię Międzynarodowej Organizacji Handlu, Światową Organizację Handlu (WTO) światu przyszło czekać aż do 1995 r. Szkoda, bo już artykuł 46(1) Karty Hawańskiej zawierał, dziś rewolucyjny przepis, nakazujący państwom stronom-Karty we współpracy z niedoszłą Organizacją:

„przedsięwzięcie środków zapobiegających dopuszczaniu się przez przedsiębiorców praktyk biznesowych wpływających na handel międzynarodowy, które ograniczają konkurencję, limitują dostęp do rynku lub wpierają monopole („business practises affecting international trade which restraint competition, limit access to markets, or foster monopolistic control”)”

Mało zatem brakowało, a Robert Anderson musiałby zmienić swoją idee fixe.

Zaraz, zaraz, a co ma piernik do wiatraka zapyta zapewne uważny czytelnik, któremu nieobce są meandra prawa antymonopolowego i światowej liberalizacji handlu w ramach WTO. Przecież umowy międzynarodowe podpisywane przez państwa pod auspicjami WTO służą likwidacji przez  publicznych barier w handlu międzynarodowym (barier takich jak np. cła, subsydia i przetargi publiczne, w których uczestniczyć mogą tylko krajowi wykonawcy), natomiast reguły prawa konkurencji dotyczą działalności prywatnych (!) przedsiębiorców (już o tym pisałem – http://powiesczatrzygrosze.com/2012/03/18/lewica-prawo-konkurencji-i-deregulacja-zawodow/ – ale jeszcze raz przypomnę, że dla potrzeb prawa konkurencji państwowe spółki, a nawet niektóre państwowe organy, mogą być adresatami norm prawa antymonopolowego, tyle że w takich wypadkach uwadze organów konkurencji  poddana jest działalność państwa w sferze dominium, a nie imperium, a więc państwo traktowane jest jak podmiot prywatny – zupełnie przeciwnie do nakładania ceł, które są typowym przejawem państwowego imperium).

W kolejnym wpisach wyjaśnię, jak reguły konkurencji mają się do liberalizacji światowego handlu i dlaczego skuteczne prawo antymonopolowe jest niezbędne dla realizacji celów WTO.

Pokażę również, że istnieje pewien sektor działalności gospodarczej, gdzie globalna uniformizacja prawa konkurencji już się dokonała, co umknęło uwadze większości światowych (a mniemam, że również polskich) naukowców zajmujących się prawem antymonopolowym. Wszystko dzięki pewnemu, na pozór nieistotnemu porozumieniu zawartemu przez państwa w ramach WTO oraz dzięki intelektualnej śmiałości pewnego niemieckiego profesora.