Wśród rozmówców Oriany Falacci w ostatnio wydanym po polsku zbiorze jej wywiadów (Falacci, Wywiad z historią, Sfery 2012, książkę tę zresztą serdecznie polecam) znajduje się rozmowa z szejkiem Ahmedem Zaki Yamanim, byłym ministrem Arabii Saudyjskiej ds. ropy naftowej. W latach 70 ubiegłego wieku uważano go za najbardziej wpływowa osobę w OPEC, powstałej do dziś i istniejącego od 1960 roku międzynarodowej organizacji, do której nalezą państwa bogate w zasoby ropy naftowej; wśród nich prym wiedzie właśnie Arabia Saudyjska.
Poniżej kilka fragmentów z wywiadu:
„każdy z nas wie, że OPEC musi nadal istnieć, że bez OPEC żaden z jego członków by sobie nie poradził. Nasze porozumienie nie jest wojskowe, czy polityczne, to porozumienie czysto ekonomiczne”
„wiadomo, że w OPEC nie myślimy wszyscy tak samo. Niektórzy nalegają, żeby cena wzrosła o trzydzieści pięć procent, mniej więcej cztery dolary na bryłce. Inni chcą mniejszej podwyżki”
„możemy wydobywać ponad jedenaście milionów baryłek dziennie, ograniczamy się do wydobywania trzech i pół miliona; czyni nas to silnymi zarówno wobec krajów producentów jak i krajów konsumentów”
Powyższe cytaty i uzyte przez szejka Yamaniego („porozumienie”, „cena”, „konsumenci”) w sposób dość jasny pokazują czym było i do dzisiaj pozostaje OPEC: jest to, działający na skalę międzynarodową, międzynarodowy kartel państw, który ustala cenę ropy naftowej bądź to bezpośrednio bądź też poprzez ustalanie limitów wydobycia w ten sposób pośrednio wpływając na sytuację rynkową konsumentów ropy naftowej i jej pochodnych (czyli różnych paliw).
Skoro w takim razie ustalanie cen, jak i ustalanie wolumenu produkcji przez przedsiębiorców jest zakazane przez każde szanujące się ustawodawstwo antymonopolowe wnikliwy czytelnik zapyta zapewne czy równie nielegalne jak porozumienia cenowe prywatnych przedsiębiorców są porozumienia cenowe i produkcyjne zawierane pomiędzy państwami? Czy istnieje jakieś specjalna umowa międzynarodowa lub międzynarodowa organizacja, która zakazywałaby karteli pomiędzy państwami?
Teoretycznie pewnych z pozoru podobnych do tych podejmowanych przez OPEC zachowań zakazują umowy zawarte pod auspicjami Światowej Organizacji Handlu (WTO), przede wszystkim umowa o angielskim skrócie GATT (General Agreement on Tariffs and Trade). Diabeł tkwi jednak w szczegółach, przykładowo:
The most frequently invoked GATT Article XI: 1 provides that “No prohibitions or restrictions other than duties, taxes or other charges (…) shall be instituted or maintained by any contracting party on the exportation or sale for export of any product destined for the territory of any other contracting party”. The GATT Article XI: 1 may not however cover OPEC activities. Firstly, OPEC technically decides only how much oil is allowed to be extracted (not exported)
oraz:
GATT Article XI: 1 is subject to numerous exceptions which may be found in the GATT itself. For example, the GATT Article XX(g) allows states to apply measures which relate to “the conservation of natural resources”
Pwyższe cytaty pokazują, że napewniej ciężko byłoby zaatakować aktywności OPEC za pomocą prawa WTO, pomimo że proby takie były podejmowane (m.in. przez amerykańskiegi senatora Lautenberga).
W związku z powyższym powstaje pytanie, czy państwa OPEC (lub należące do nich państwowe firmy) mogłyby zostać ukarane za aktywności ropowego kartelu przez europejskie lub amerykańskie organy antymonopolowe? Odpowiedź nie jest prosta aczkolwiek istnieją furtki prawne, które umożliwiałyby zastosowanie do działalności OPEC europejskich i amerykańskich przepisów antytrustowych. Wszak co do zasady prawo antymonopolowe nie czyni różnicy pomiędzy komercyjnymi aktywnościami państwa i tzw. prywatnych przedsiębiorcówy (poruszałem ten temat 2 wpisy temu). Prawo prawem ale zadzieranie z organizacją taką jak OPEC jest poważną decyzją polityczą i zarówno amerykańskie sądy jak i Dyrektoriat Generalny ds. Konkurencji Komisji Europejskie nie wezmą sie do walki z wiatrakami bez odpowiedniego impulsu i wsparcia najwyzszych wladz europejskich i amerykańskich.
W każdym razie dla zainteresowanych, poniżej zamieszczam swój artykuł dotyczący prawnych niuansów relacji między europejskim i amerykańskim porządkiem antymonopolowym a działalnością międzynarodowych organizacji takich, jak OPEC. Wyżej wklejone angielskie cytaty dot. GATT pochodzą właśnie z tego artykułu.